ÜSKÜP (SCOPİCE)

ÜSKÜP (SCOPİCE) YÜZKÜP

Şair ve yazar Yavuz Bülent Bakiler’in Üsküp’ten Kosova’ya kitabını gençliğimizde defalarca okuduğumuzda, o toprakları görmek yıllarca gönlümüzde büyüyen bir istek olarak kalmıştı. Koca Osmanlının kurduğu bu mübarek şehri görünce, ziyaret etmekte çok geç kaldığımızı daha iyi anladık.

1389 kosova savaşıyla balkanların fethi gerçekleşince , Osmanlı tarafından kurulmuş olan ÜSKÜP, çil çil kubbelerle donatılmış büyük şehir haline getirilmiş.Sofya,Atina.Selanik şehirleri, coğrafya olarak payitahta yakın olmasına karşın Üsküp daha bir Müslüman Daha bir Türk şehri olarak karşımıza çıkıyor.Ortasından nazlı nazlı akan Vardar Irmağı, şehri ikiye bölmüş. Tıpkı Budapeşte yi Tuna nehrinin ortasından ikiye böldüğü gibi. (Buda tarafı Hıristiyan, Peşte tarafı Osmanlı ) Kardeşi Tuna gibi Vardar ‘da sanki inançları da ikiye bölmüş .Ortadoks Hıristiyan Makedonlarla, Müslüman Arnavut ve Türkler Vardar’ın iki yanında kardeşçe yaşamaktalar.1963 yılındaki depremde % 80 ni yıkılan Üsküp, 2001 deki iç savaş sonrası kalan sağlam yerleride bombalanmış.

Bu gün Üsküp yaralarını sarmakla meşgul.Kendilerine Osmanlı’yız diyen bu insanlar, hala sessiz, yüzyılların ağırbaşlılığı ve sabrı içinde Gazi Baba, Çayır, Hamam Önü, Saray, Belediye gibi Türkçe isimli mahallerinde yaşamaktalar.Sıra sıra camilerin bulunduğu mahalleler, Vardar’ın kuzey yakası Müslüman,güney yakası Hıristiyanların ikametgahı.Minarelerden yanık yanık ezan sesleri okunurken başında beyaz takkeleriyle Müslümanlar,beyaz keçe külahlarıyla Arnavutlar ,ağır ağır camilere tevekkül içinde yürürler..Üsküp gibi, Saray Bosna, Kudüs, Lefkoşa ‘da ikiye ayrılmış bölünmüş kadersiz osmanlı şehirleri.

Vardar’ın üzerine Mostar köprüsüne benzer Osmanlı’nın yaptığı taş köprü hala ayakta, hala ben buradayım dercesine dim dik sapasağlam durmakta. Şehrin Müslüman mahallesindeki Osmanlı çarşısı ,tıpkı mısır çarşısı gibi, tıpkı Anadolu’daki kapalı çarşılar gibi, esnafın Türkçe konuştuğu, Türk mallarının satıldığı tek katlı dükkanlarla dolu. İki taraflı sıralı terziler, ayakkabı tamircileri, börekçiler, aşevleri, kuru fasulyenin güveçte yendiği temiz, güler yüzlü insanların bulunduğu eski mimari dükkanlar, sizleri başka bir yüzyıla götürür adeta. Gömülü yüz küp altın demek olan , Makedon’ca yüz küp , Osmanlı ‘da ÜSKÜP olmuş. .YAHYA KEMAL’in ‘’ ÜSKÜP Kİ ŞAR DAĞININ DEVAMIYDI BURSANIN// BİR LALE BAHÇESİYDİ DÖKÜLMÜŞ TEMİZ KANIN dediği Üsküp,Şar dağı eteğinde tıpkı Bursa’nın ikiz kardeşi gibi eski ihtişamlı günlerine dönmeyi özlemekte.

Arnavut, Boşnak, Solbej, Çingene, Makedon ,kim varsa bu çarşıdaki esnaf Türkçe konuşur, Türkçe bilmek zorunda.Hakim dil esnaf dili,entelektüel kültür dili Türkçe’dir bu çarşıda. Demleme çay ocakları, kahvehaneler, hasırdan küçük taburelere oturmuş başında berelerle, ben Karamandan geldim diyen,ben Osmanlı Türküyüm diyen yüzü mutlu, yüzü nurlu insanlar beldesi. Balkan müziği eşliğinde közde pişmiş , kahve sefaları, meşhur balkan böreği, şadırvanlı Murat paşa cami,Kurşunlu Han, Kapan Han, Sulu Han, Davut Paşa Hamamı hala görevlerini yapmaktalar.

Misafirlerine‘’siz göçtünüz gittiniz Türkiye’ye ama biz hala buradayız,bu toprakların mührü biziz’’ dercesine hizmete devam etmekteler. Camilerde Arnavutça, Türkçe Cuma hutbeleri okunmakta. Dergahlarda tarikat camilerinde namaz sonrası zikirlerinin çekildiğine şahit olursunuz.Gortivar’a on km uzaklıkta Vapçişte Türk kasabasının dondurmasına, Rumeli böreğinin mis gibi tadına doyamazsınız. .80.bin nüfuslu Gostivar’da belediyenin üç bayrağından biri Türk bayrağıdır.Lavhalar türkçedir bu şehirde.

Göççç…. Yanılgının, hatanın, ihanetin kahreden ızdırabı. Dün bu topraklarda %90 Türk yaşarken ve bu toprakların zengini güçlüsü Türkler iken ,bu gün%10 kalan bir nüfus. Karaman’dır kökümüz, diyen bu güzel insanlar, yanlış göç politikaları sonucu bugün azınlık olmuşlar. İkinci Türk yavru vatan Makedonya Türk Cumhuriyeti olacak iken, bu günkü düşülen vahim durum.

Dünün beyleri bugün fakir ve muhtaçları olmuşlar.

Türkiye çok seviliyor buralarda.-Türk TVleri seyrediliyor.Türk futbol takımları tutuluyor. Türk takımları yenilse üzüntü,galip gelseler o gün konvoy yapıp korna sesleriyle şehir turları yapılıyor.Her Müslüman GS, BJK, FB takımından birini mutlaka taraftarı.

Bizi bu kadar seven bu insanlar ,Türkiye’deki olumsuz olaylara çok üzülmekteler.,Bugün iki milletvekili çıkarabilen üç partiye bölünmüş azınlık halindeki Türkler, 3 milyon nüfuslu ,Isparta kadarki ülkede varlık mücadelesi vermekteler..

Türkiye’den geldik dediğiniz andan itibaren siz,en kıymetli konuksunuz buralarda.Ellerinde ne varsa ikram etmek için yarışan insanların diyarı burası.Aylık geliri ortalama 100 ila150 E olsa da anavatanın kokusu gelmiş ya bu yeter onlara.Türkiye aleyhine hele bir şey söyleyecek ol işte o zaman size sevgi ile bakan gözler birden değişir,üzülürler. Üsküp kalesi Osmanlıdan kalma sapasağlam ayakta.Makedon’ların kale içine kilise yapma girişimleri olunca,Müslümanlar, topluca yürüyerek protesto etmişler,inşaatı durdurmuşlar..Hıristiyan tarafını zaten heykellerle donatmış Makedonlar.Son 5 yılda Vondo dağına dikilen ve Üsküp’ün her tarafından görülen 64 metre yüksekliğinde 2000 lambanın aydınlattığı milenyum HAÇ .

Yahya Kemalin(FATİH DEVRİNİN EVLİYA MEZARLIĞI)DEDİĞİ Üsküp Bu gün HEYKELDONYA haline getirilmek istenmekte.Boş buldukları arsaya Kilise yapan,sığmaz ise şapel yapmaya çalışan Makedonlar,Dünya Hıristiyan misyonerleri tarafından desteklenmekte, Müslümanlar ise cami yapabilmek için Türkiye’deki hayırseverleri umutla beklemekte..

Yahya Kemal’in‘’Üsküp ki Yıldırım Han diyarıdır.

Evladı fatihana onun armağanıdır.’’dediği Müslüman Üsküp.

Vardar nehrinin taş köprü ile ikiye ayırdığı Üsküp’ün Hıristiyan tarafında ise: Ramstoryler,yüksek apartmanlar,heykellerin kalabalığı,500 bini aşan nüfusun çoğunluğunun yaşadığı bölge.Makedonlar devlete hakim,memurlar onlardan, emniyet onlardan, ekonomiye ve üniversitelere onlar hakim.Büyük Aleksandır(İskender) heykeli geçen yıl yoktu, bu yıl bütün haşmetiyle bu bölgede arz ı endam etmiş.

19 yıl önce komünizmden kapitalizme geçerek bağımsız devlet olan Makedonya;Kiril alfabesini icat eden kardeşlerin doğduğu şehir.1979 Nobel ödüllü Rahibe Terasa’nın memleketi.

Üsküp’te Yemekler çok ucuz,oteller iki kişi 15 E civarında, taksiler Türkiye’nin yarı fiyatı adeta. Ohri, Manastır(Bitola), Kalkandelen(Tet ova),şehirleri,ve Çalıklı, Dedeli,Gökçeli, Doyran, Bahçe bozu köyleri, Türk’lerin en kalabalık olduğu yerleşim beldeleri(okullarda 8.sınıfa kadar TÜRKÇE öğretim uygulanır)., Alacalı, güllü ,canlı ve renkli fistanlarıyla ,başındaki fesinde altın sıralı Yörük kızları,akşam üzeri köye keçi sürüsüyle, toz bulutu içinde girenyakışıklı Yörük çobanları .(başka bir yazımızda genişce bahsedeceğiz)… Doğu tarafıyla batı tarafıyla Makedonya başka bir dünya…Hülasa gezilecek bir ülke ,evlad-ı fatihan diyarı Makedonya vesselam.